Şömine Duman Geri Tepmesi – Eşdeğer Alan, Mahya–Tepe Kotu ve Lodos Şapkası Rehberi (İzmir, 2025)
04-11-2025
09:48
Şömine duman geri tepmesi: Giriş ve amaç
Şömine duman geri tepmesi; rüzgâr cepleri, yetersiz tepe kotu, yanlış baca şapkası, dar boğazlı rota, eşdeğer alan hataları, taze hava eksikliği ve tek noktaya yığılmış menfezlerden kaynaklanır. Bu rehber, şömine duman geri tepmesi yaşayan kullanıcıların teşhis–çözüm yolunu netleştirir: önce belirtileri haritalandırır, sonra çekiş fiziğini, eşdeğer alanı, mahya–tepe kotunu, şapka seçimini, ısı odası–menfez dengesini ve kabul testlerini somut adımlara çevirir. Amaç; şömine duman geri tepmesi sorununu kalıcı biçimde çözmek ve camın temiz, akımın sessiz, ısının homojen olmasını sağlamaktır.
Belirti haritası: Koku, is ve alev davranışı
•Rüzgârlı günlerde artan koku/ıs, özellikle lodos yönlerinde belirginleşen şömine duman geri tepmesi işaretidir.
•Camın üst kotunda hızla kararma; cam yıkama/hava perdesinin kırıldığına ve şömine duman geri tepmesi ile birleşen taze hava yetersizliğine işaret eder.
•Alevin camdan uzaklaşmayıp camı yalaması; akımın tek noktaya yüklendiğini, menfez dağılımının zayıf olduğunu ve şömine duman geri tepmesi riskinin yüksek kaldığını gösterir.
Temel fizik: Çekiş, yükseklik ve eşdeğer alan
Çekişi iki şey yönetir: sıcak gaz sütununun yüksekliği ve rotadaki basınç kaybı. Şömine duman geri tepmesi çoğunlukla “yükseklik yeterli olsa da” basınç kaybının yanlış tasarımla yükselmesiyle başlar.
•Eşdeğer alan: Daireselden dikdörtgene geçişte gerçek kesit korunmazsa hız düşer, kayıp artar, şömine duman geri tepmesi tetiklenir.
•İç yüzey pürüzlülüğü: Ek yerleri, çapak, kurum; sınır tabakayı kalınlaştırır. Pürüzsüz, yalıtımlı rotada şömine duman geri tepmesi ihtimali düşer.
•Dirsek adedi ve açıları: Her dirsek ilave kayıptır. Gereksiz dönüşler şömine duman geri tepmesi için zemin hazırlar.
Rota, tepe kotu ve mahya ilişkisi
Rüzgâr, mahya çevresinde “negatif basınç” cepleri oluşturur. Ağız mahya altı bölgede kalırsa şömine duman geri tepmesi sık yaşanır.
•Tepe kotu: Ağız kotunu mahya üstüne taşımak, rüzgâr cebinden kaçmak için temel çözümdür; yanlış kot şömine duman geri tepmesi üretir.
•Ağız çevresi: Anten, baca komşuluğu, parapet, solar panel gibi engeller, türbülans yaratıp şömine duman geri tepmesi riskini büyütür.
•Rüzgâr rejimi: Kıyı–lodos yönleri için ağız yönü ve şapka tipinin birlikte düşünülmesi gerekir; aksi hâlde şömine duman geri tepmesi mevsimlik bir “sürpriz”e dönüşür.
Şapka seçimi: Anti-downdraft, H-cowl ve döner tipler
Doğru şapka, tepe kotuyla birlikte düşünülür; tek başına mucize beklenmez.
•Anti-downdraft: Rüzgâr aşağı bastırdığında akımı korur; şömine duman geri tepmesi eğilimli çatılarda etkilidir.
•H-cowl: Çapraz akışta çekişi stabilize eder; çok yönlü rüzgârda şömine duman geri tepmesi ihtimalini azaltır.
•Döner tip: Bakım ister; rulman/pervane kirlenirse direnç artar, şömine duman geri tepmesi artabilir.
Seçim kriteri: rüzgâr yönü, tepe kotu, rota direnci ve estetik. Yanlış şapka, doğru kotu bile boğarak şömine duman geri tepmesi oluşturabilir.
Isı odası ve menfez: Net geçiş alanı ve dağıtım
Konforun kalbi konveksiyondur. Menfez dekoru değil, net geçiş alanı belirleyicidir.
•Dağıtılmış üst çıkış: Tek büyük ızgara yerine iki–üç noktaya dağıtın; hız düşer, ses azalır, şömine duman geri tepmesi tetikleyen türbülanslar kaybolur.
•Köşe/U/L camlı uygulamalar: Cam çevresinde yardımcı küçük çıkışlar ısıl gerilimi dengeler; bu da şömine duman geri tepmesi ile birlikte görülen cam kararmasını azaltır.
•Isı odası hacmi: Hacim küçükse sıcak hava kilitlenir; fazla ise akım tembelleşir. Doğru denge, şömine duman geri tepmesi riskini düşürür.
Taze hava hattı ve negatif basınç
Aspiratör, merkezi havalandırma, sızdıran doğramalar, aynı hacimde başka ocak/şömine… Hepsi iç mekânda negatif basınç yaratabilir.
•Taze hava hattı: Dışarıdan kontrollü besleme, alevi kararlı kılar; şömine duman geri tepmesi azalma eğilimine girer.
•Cam yıkama (hava perdesi): Kesintisiz film yoksa kurum hızlanır; hava filmi güçlü ise şömine duman geri tepmesi olsa bile cam daha geç kirlenir.
•Basınç testi: Kapılar kapalı–açık, aspiratör açık–kapalı senaryolarını karşılaştırın; şömine duman geri tepmesi koşullara bağlı mı, sabit mi anlaşılır.
Malzeme, yalıtım ve yoğuşma kimyası
Soğuk hat, yoğuşmayı artırır; yoğuşma kurumla birleşince yapışkan tortu oluşur, hidrolik çap daralır ve şömine duman geri tepmesi kronikleşir.
•Yalıtım: Yalıtımlı boru ve pürüzsüz bağlantı yüzeyleri kaybı düşürür; şömine duman geri tepmesi ihtimali azalır.
•Korozyon: Asidik kondens metal yüzeyleri yıpratır; sızdırmazlık kaybolursa şömine duman geri tepmesi kolaylaşır.
•Periyodik temizlik: Rota temizliği, menfez ve şapka bakımı; özellikle kıyı neminde şömine duman geri tepmesi risk yönetiminin bir parçasıdır.
İzmir’e özel saha prosedürü (kopyalanabilir kontrol listesi)
1.Rüzgâr günü keşfi: Lodoslu günde ağız–mahya ilişkisini gözlemleyin; şömine duman geri tepmesi pik anlarını kaydedin.
2.Duman kalemi testi: Bağlantı kaçaklarını ve ters akımı görün; şömine duman geri tepmesi yaptığı anları işaretleyin.
3.Ağız hızı/dB ölçümü: Menfez dağıtımı öncesi/sonrası kıyas; şömine duman geri tepmesi ile ilişkili gürültüyü yazın.
4.Termal kontrol: Yüzey ısı haritası; aşırı sıcak noktalar türbülans göstergesidir ve şömine duman geri tepmesi ile korelasyon gösterir.
5.Eşdeğer alan hesabı: Adaptör/dirsek listesiyle gerçek kesiti doğrulayın; şömine duman geri tepmesi rotasını sayısallaştırın.
6.Şapka ve tepe kotu foto-video: Rüzgâr yönüne göre şapka tipi; şömine duman geri tepmesi senaryosunda değişim gerekip gerekmediğini belirleyin.
Sık yapılan hatalar → hızlı çözümler
•Tek büyük menfez: Yüksek hız/ses; iki–üç çıkışa dağıtın → şömine duman geri tepmesi azalır.
•Alt besleme yok: Alev kararsız/cam kirli; taze hava hattı ekleyin → şömine duman geri tepmesi sıklığı düşer.
•Dar boğaz + çok dirsek: Çekiş dalgalı; rotayı sadeleştirin → şömine duman geri tepmesi stabil hâle gelir.
•Yanlış şapka: Döner tip kirlenmiş; anti-downdraft/H-cowl’a geçin → şömine duman geri tepmesi engellenir.
•Mahya altı ağız: Kot yükseltin; rüzgâr cebinden çıkın → şömine duman geri tepmesi kesilir.
Uygulama sırası: keşiften kabul testine
Şantiye koruması → baca/duman yolu (az dirsek, pürüzsüz bağlantı) → hazne ve ısı odası (net geçiş alanı, menfez dağıtımı) → taze hava hattı → şapka/tepe kotu revizyonu → test. Her adımda foto-video kayıt tutun; şömine duman geri tepmesi tekrarlarsa hangi parametrede sorun kaldığını hızla bulursunuz.
Yakıt ve kullanım alışkanlıkları (odunlu sistemler)
•Nem oranı %12–18: Nemli odun kurum ve kokuya yol açar; şömine duman geri tepmesi ile aynı dönemde artış görülür.
•Parça boyu 25–33 cm: Aşırı kalın parça alevi boğar; şömine duman geri tepmesi ihtimalini yükseltir.
•Kül yönetimi: Aşırı kül ızgara altı havayı keser; şömine duman geri tepmesi tetiklenir.
SSS – hızlı yanıtlar
Şömine duman geri tepmesi en çok ne zaman olur?
Lodoslu rüzgâr, mahya altı ağız ve dar boğazlı rotalarda şömine duman geri tepmesi en sık görülür.
Sadece şapka değiştirsem yeterli mi?
Kot/rota yanlışsa tek başına yetmez; aksi hâlde şömine duman geri tepmesi devam eder.
Elektrikli cihazlarda durum nedir?
Bacasız çalıştıkları için klasik anlamda şömine duman geri tepmesi yaşanmaz; ancak havalandırma önü kapanırsa fan gürültüsü artabilir.
Cam neden hızla kirleniyor?
Hava perdesi kırılıyor veya yakıt nemli; dolaylı olarak şömine duman geri tepmesi koşullarıyla birlikte hızlanır.
Kabulde neyi ölçmeliyim?
Duman kalemi, ağız hızı, dB, termal nokta; iyileştirme öncesi/sonrası karşılaştırın. Şömine duman geri tepmesi grafiğiniz netleşir.
Sonuç: Kalıcı ve sessiz çözüm için özet
Doğru tepe kotu + uygun şapka, pürüzsüz ve sızdırmaz rota, eşdeğer alanın korunması, dağıtılmış menfez ve taze hava hattı bir araya geldiğinde şömine duman geri tepmesi biter. Kabul testleriyle (duman kalemi, hız/dB, termal ölçüm) değişiklikleri belgelerseniz şömine duman geri tepmesi geri dönmez; cam temiz kalır, akış fısıltı seviyesine iner, ısı homojenleşir.
Teşhis akış şeması
1.Belirtiyi doğrula: Koku/isz, cam kararması, rüzgârda artış, alevin camı yalaması.
2.Rüzgâr koşulunu kaydet: Lodos–poyraz, çatı yönü, mahya ilişkisi.
3.Ağız kotu kontrolü: Mahya üstü/altı? Engelleyici parapet/anten/komşu baca var mı?
4.Rota incelemesi: Dirsek sayısı, dar boğaz/adaptör, iç yüzey pürüzlülüğü.
5.Eşdeğer alan hesabı: Daireselden dikdörtgene geçişte gerçek kesit korunuyor mu?
6.Isı odası–menfez: Tek büyük ızgara mı, çoklu dağıtım mı? Net geçiş alanı yeterli mi?
7.Taze hava ve basınç: Aspiratör/HAVALANDIRMA açıkken fark ne? Kapı–pencere testi yap.
8.Şapka–tepe kotu eşlemesi: Döner/anti-downdraft/H-cowl seçimi doğru mu?
9.Test–kabul: Duman kalemi, menfez hız ve dB ölçümü, termal nokta taraması; “önce/sonra” kaydı.
— Baca şapkası karşılaştırma (artı/eksi)
Anti-downdraft
•Aşağı bastıran rüzgârda akımı korur.
– Estetik sınırlı, sahte çekiş algısı yaratacak yanlış montajda verimsiz.
H-cowl
•Çok yönlü rüzgârda çekişi stabilize eder; lodos/poyraz geçişlerinde güvenli.
– Yükseklik ve montaj toleransı kritik; hatalı kotta etkisi azalır.
Döner tip
•Hafif rüzgârda da “çekiş hissi” verir.
– Rulman/pervane kirlenince direnç artar; bakım ihmal edilirse sorun derinleşir.
Düz kapak/şapka
•Basit ve ucuz.
– Rüzgâr cebinde kolay geri üfleme yapar.
Seçim kuralı: Önce tepe kotu doğru, sonra şapka tipi doğru; tersi çalışmaz.
— Eşdeğer alan mini hesap (pratik)
•Dairesel boru alanı: A = π·(D/2)²
•Dikdörtgen kanal alanı: A = genişlik × yükseklik
•Kural: Geçişlerde A_dairesel ≈ A_dikdörtgen korunmalı.
•Örnek: Ø200 mm → A ≈ 0,0314 m². Dikdörtgene geçecekseniz 180×180 (0,0324 m²) veya 200×160 (0,032 m²) tercih edin. Daha küçük seçerseniz hız düşer, kayıp artar, geri üfleme riski yükselir.
⸻
— Menfez “net geçiş alanı” planı
•Dekor ölçüsü ≠ net kesit. Izgaranın tel/pervaz kayıplarını düşüp net alanı hesaplayın.
•Dağıtım: Tek 300×300 yerine iki adet 200×300 + bir adet 150×300 çoğu salonda daha düşük hız ve daha sessiz akım üretir.
•Köşe/U/L camlı uygulama: Köşe camlara yakın yardımcı küçük çıkışlar ısıl gerilimi dengeler, cam kararmasını azaltır.
⸻
— Basınç testi senaryoları (5 dakikada)
•A: Tüm kapı/pencere kapalı, aspiratör kapalı → referans durum.
•B: Aspiratör yüksek devir → alev davranışı ve koku farkı?
•C: Balkon kapısı hafif aralık → çekiş toparlanıyor mu?
•D: Merkezi havalandırma açık → menfez hız dB ölçümüyle karşılaştır.
Sonuç: B ve D’de bozulma, C’de toparlama varsa negatif basınç baskın; taze hava hattı zorunlu.
⸻
— İzmir mikro-iklim taktikleri
•Konak–Alsancak (deniz rüzgârı, yüksek nem): Şapka çevresinde yoğuşma riski; yalıtımlı son metre ve paslanmaz bağlantı tercih edin.
•Karşıyaka–Bostanlı (açık rüzgâr koridoru): H-cowl/anti-downdraft genelde daha stabil; mahya üstü kot kritik.
•Bornova (vadi etkisi): Akşam soğumasında çekiş düşebilir; rota pürüzsüzlüğü ve eşdeğer alan kontrolü fark yaratır.
•Urla–Çeşme (sert lodos): Türbülans ceplerine düşmeyen yüksek kot + çapraz akışa uygun şapka.
⸻
— Kabul protokolü (şablon, kopyalanabilir)
Başlık: Şantiye Adı – Baca/Şömine Kabul Formu
1.Rüzgâr durumu / saat: ………
2.Ağız foto/video (mahya ilişkisi): eklendi
3.Duman kalemi: kaçak noktaları (X/Y/Z)
4.Menfez ağız hızı: Önce … m/s │ Sonra … m/s
5.Yakın alan gürültü: Önce … dB(A) │ Sonra … dB(A)
6.Termal ölçüm: Max yüzey … °C │ Ortalama … °C
7.Eşdeğer alan hesabı çıktısı: eklendi
8.Şapka tipi–tepe kotu: ……………
9.Kullanıcı eğitimi verildi (hava ayarı, yakıt nemi, bakım): evet/hayır
Sonuç: Uygun / Revizyon gerekli
İmza–Tarih: ……………
— Bakım takvimi (odunlu sistemler)
•Aylık: Cam/ızgara temizliği, contaların görsel kontrolü.
•3 ayda bir: Duman yolu gevşeklik–kaçak kontrolü, termal nokta ölçümü.
•Sezon sonunda: Rota kurum temizliği, şapka/tepe kotu pas–yoğuşma taraması.
•Kayıt: Foto–video + kısa not; birikim, kalıcı çözüm üretir.
⸻
— Sık senaryo → net çözüm
•Rüzgârda koku var, durgun havada yok: Kot yetersiz veya yanlış şapka → Mahya üstüne çık + H-cowl/anti-downdraft.
•Cam hızla kararıyor: Taze hava zayıf, hava perdesi kırılıyor → Alt besleme hattı + menfez dağıtımı.
•Alev camı yalıyor: Tek büyük ızgara/çok yüksek hız → Çıkışı çokla, hız düşsün.
•Geceleri daha kötü: Soğuyan hat + yoğuşma → Yalıtım ve pürüzsüz bağlantı; dar boğazları kaldır.
⸻
— Maliyet ve süre (temsili çerçeve)
•Tepe kotu yükseltme + şapka değişimi: 1 gün – malzeme/işçilik proje özgüdür.
•Menfez dağıtımı & alt besleme hattı: 1 gün – iç mekan düzenine bağlı.
•Rota sadeleştirme (dirsek azaltma/izolasyon): 1–2 gün.
•Kabul/ölçüm paketi: 1–2 saat.
Not: Net fiyat/termin keşifle kesinleşir; çatı/erişim koşulları belirleyicidir.
⸻
— Kullanıcı eğitim notları (teslimde verilecek)
•Yanma disiplini: %12–18 nemli sert ağaç, 25–33 cm parça boyu; ızgara altını külle kapatma.
•Hava ayarı: İlk 10–15 dakikada yüksek “starter”, sonra kararlı rejime düşür.
•Mekân basıncı: Aspiratör/iklimlendirme açıkken davranışı gözle; bozulma varsa taze hava hattını “her kullanımda” aç.
•Günlük kontrol: Menfez önü açık, kablo/aksesuar akımı kesmiyor, şapka çevresi serbest.
⸻
— SSS (genişletilmiş)
Döner şapka niye bazen daha kötü yapıyor?
Rulman/pervane kirlenince direnç artar; düşük rüzgârda bile geri üfleme oluşabilir.
Eşdeğer alan neden çap kadar önemli?
Geçişlerde gerçek kesit küçülürse hız düşer, sürtünme artar; çekiş çöker.
Tek büyük menfez neden ses yapıyor?
Ağız hızını yükselttiği için türbülans ve uğultu üretir; dağıtım hız–dB’yi düşürür.
Alt besleme hattı her projede şart mı?
Kapalı pencereli, güçlü aspiratörlü evlerde şarttır; yoksa negatif basınç baskın gelir.
Elektrikli sistemde geri duman olur mu?
Klasik anlamda hayır; ancak havalandırma önü kapanırsa fan gürültüsü artar.